A gran diversidade, variedade e complexidade son as características que definen ás figuras tributarias impostas polos concellos ó longo da súa historia para acadar recursos cos que financiar as súas actividades.
Este dato ponse especialmente de manifesto no caso de arbitrios e impostos, os cales soen ser clasificados entre directos e indirectos.
Son impostos directos aqueles que recaen directa e definitivamente sobre o contribuínte, sen posibilidade de repercusión sobre outra persoa; gravan cousas ou situacións duradeiras polo que permiten a formación dun padrón, matrícula ou rexistro de contribuíntes; e gravan unha manifestación inmediata da capacidade contributiva (patrimonio ou renda).
Os impostos directos poden ser persoais ou subxectivos e reais ou obxectivos: os impostos persoais gravan o conxunto de rendas de cada contribuínte tendo en conta as súas situacións persoais namentres os impostos reais gravan as rendas con independencia das circunstancias persoais do contribuínte.
Por contra, os impostos indirectos son aqueles que o contribuínte pode trasladalos ou repercutilos sobre outra persoa, están ligados a acontecementos pasaxeiros e gravan unha manifestación indirecta ou mediata da capacidade contributiva (o consumo da renda). Á súa vez, divídense en impostos de consumo, impostos de circulación (gravan a parte da renda que se destina a bens de inversión) e impostos de tráfico (gravan o tránsito material de bens sen que exista un cambio de titularidade).
Podémonos atopar moitas variantes de impostos: arbitrios provinciais, contribución por gandería independente, contribución industrial/matrícula industrial/licenza fiscal/IAE, contribución territorial rústica e pecuaria / IBI, contribución territorial urbana/IBI, imposto sobre circulación de vehículos, imposto sobre instalacións, construcións e obras, imposto de consumos, plusvalías
O imposto grava a riqueza individual dun suxeito, tendo en conta unha serie de feitos ou actos que se presumen ou tipifican legalmente como manifestacións da riqueza.
4.2.1.1.- Xunta Pericial
As Xuntas Periciais xorden unidas ao cambio impositivo establecido en 1845. Xa nese ano se establece que cada ano se nomeen un numero de persoas entre os contribuíntes de cada concello para facer o repartimento da contribución territorial, igual ao número de concelleiros. Encargábanse de revisar as declaracións xuradas de bens rústicos e urbáns dadas polos veciños. Entre as súas función estaba a de establecer a cota correspondente a pagar por cada un dos veciños.
Será una Real Orde de 1859 a que crea oficialmente as Xuntas Periciais, formada por peritos repartidores nomeados por catro anos a partir de agora. Está presidida polo Alcalde, sendo vicepresidente un concelleiro. Entre as súas funcións, co tempo estará a conservación e actualización dos amillaramentos e o mellor reparto da contribución territorial.
A lei de 1906 crea o Catastro, que será a enumeración descritiva, literal e gráfica dos presido rústicos, forestais, solares, edificios..coa expresión da súa superficie, lindeiros, cultivos, calidades, co que o traballos das Xuntas Periciais será potenciado, controlando as sucesivas modificacións do mesmo.
Este organismo pervive na actualidade relacionado co Centro de Xestión Catastral.
4.2.1.2.- Contribución territorial rústica
Recolle a documentación do pago de imposto por contribución territorial rústica, repartida entre os veciños en base a propiedade de terrenos e a cualidade e capacidade dos mesmos. Atopamos os libro de afanegados, os amillaramentos e a documentación xenerada para a elaboración dos mesmos e as súas modificacións sucesivas; dende mediados do século XX aparecen os padróns de rústica e os cadernos auxiliares para a súa elaboración e modificación anual.
4.2.1.3.- Contribución por gandaría independente
Padróns da contribución por tenza de gandos
4.2.1.4.- Contribución territorial urbana
Recolle a documentación do pago de imposto por contribución territorial por bens de natureza urbana, tanto os repartimentos e padróns, como a documentación para o seu mantemento: altas, baixas e modificacións de datos.
4.2.1.5.- Rexistro fiscal de edificios e soares
Rexistro dos solares a efectos fiscais, con datos de situación, lindeiros, datos do rexistro da propiedade e valoración. Normalmente agrúpanse por parroquias.
4.2.1.6.- Matrícula industrial e licenza fiscal
Tributo directo de carácter real, cuxo feito impoñible está constituído polo mero exercicio, en territorio nacional, de actividades empresariais, profesionais ou artísticas. Desde a Lei 39/88 Imposto de actividades económicas (IAE).
4.2.1.7.- Expedientes de plusvalías
Expediente de impostos municipais sobre o incremento de los terrenos. Es el expediente por el que se determina la tributación que corresponde al aumento del valor de un inmoble que se pon de manifesto na transmisión deste ben.
Establecido polo Real Decreto de 13 de marzo de 1919 como arbitrio municipal.
4.2.1.8.- Imposto sobre circulación de vehículos
Agrupación de series con rexistros e expediente que se tramitan para determinar e regular a tributación que corresponde ao contribuínte pola circulación do vehículo. Destacan os padróns de vehículos, altas e baixas e transferencias.
Os antecedentes remóntanse a 1871 que permite gravar a tenza de carruaxes de luxo(1871-1924); posteriormente o Imposto da Patente Nacional de Circulación de Vehículos, creado por Real Decreto - Lei de 29 de abril de 1927, que sería substituído polo actual imposto municipal de circulación de vehículos, xa en 1966.
4.2.1.9.- Contribucións usos e consumos
Agrupación de series con rexistros e expedientes polo que se grava o consumo de especies de viño, sidra, augardente, licores, aceites, xabón e carnes, concibido como un imposto municipal sobre os comestibles e outros xéneros que se introducen nunha poboación para vendelos ou consumilos nela.
Inclúe o Repartimento Xeral de Utilidades, establecido en 1840 autorizando a facer un reparto veciñal para cubrir gastos municipais en relación coas utilidades existentes en cada parroquia.
4.2.1.10.- Arbitrios provinciais
Arbitrio provincial de rodaxe e arrastre
4.2.1.11.- Contribucións especiais
Agrupación de series con rexistros e expedientes polo que se determina a tributación polo beneficio ou aumento de valor dos bens de persoas físicas ou xurídicas, como consecuencia da realización de obras públicas ou do establecemento ou ampliación de servizos públicos. Aparecen en 1840, anque a primeira regulación do mesmo aparece n 1917
4.2.1.12.- Imposto sobre construcións, instalacións e obras
É un tributo indirecto cuxo feito impoñible está constituído pola realización, dentro do termo municipal, de calquera construción, instalación ou obra para a que se esixa obtención da correspondente licenza de obra ou urbanística.
4.2.1.13.- Bens inmobles de características especiais (BICES)
Son aqueles que constitúen un conxunto complexo de uso especializado, integrado por chan, edificios, instalacións e obras de urbanización e mellora que, polo seu carácter unitario e por estar ligado de forma definitiva para o seu funcionamento, se configura para efectos catastrais como un único ben inmoble.
